© Panos Sklavenitis. All Rights Reserved.

Open letter to the Prime Minister

Performance, Fairytale Castle, Agrilis Messinia, Greece, 2024

Performed by Aggelos Maniatis in the context of THE PLEASING EFFECT: An Annual Marathon of Live & Visual Acts, curated by Sozita Goudouna feat. COMOTIRIO and produced by @out_of_the_box_intermedia & Greece in USA.

The open letter (in Greek):

Η Ακρόπολη λίμνη
(και λίγο ένδοξο τείχος στο τέλος).
Ανοιχτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό

«Ό,τι και να’ ν’ η Ακρόπολη,
δεν υπάρχει χωρίς εμάς.
Ό,τι και να’ ν’ η Ακρόπολη,
να το ξέρει πως στην πλάτη μας ακουμπά.
Μ’ όλο τον δέοντα σεβασμό
έχουμε σοβαρότερα θέματα από την Ακρόπολη.»1

«Είναι ασέβεια ο λόγος μου, το ξέρω. Μα ήθελα να τό ‘κανα.
Να σκότωνα τον πατέρα για να ζήσει το παιδί.
Αυτός ο Παρθενώνας μάς στέρεψε όλες τις βρύσες της ζωής.»2


Αξιότιμε Κύριε Πρωθυπουργέ, επιτρέψτε μου να σας προσκαλέσω σε μια καταδίωξη.
Στέκομαι κοντά στην νότια είσοδο του λόφου Φιλοπάππου, αυτή που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το πάρκο Βουτιέ. Από εδώ δεν είναι ορατά τα περισσότερα από τα σημαντικά του τοπόσημα ή εκείνα των γειτονικών λόφων· ούτε Λουμπαρδιάρης, ούτε Πνύκα, ούτε Αστεροσκοπείο, ούτε τα περίφημα λιθόστρωτα και τα σοφά σχεδιασμένα σημεία ανάπαυλας του Πικιώνη με τις εκπληκτικές τους θέες στον βράχο της Ακρόπολης. Δύσκολα ο ανυποψίαστος επισκέπτης θα αντιλαμβανόταν οτι περιδιαβαίνει τον περίφημο λόφο των Μουσών Μόνο το ταφικό μνημείο του Φιλοπάππου μπορείς να διακρίνεις, όμως και αυτό από πολύ μακριά.
Είναι ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι με πολλή αφρικανική σκόνη, συναντώ ελάχιστους άλλους ανθρώπους και περισσότερα μυρμήγκια, περιστέρια και καρακάξες. Σήμερα παρατήρησα για πρώτη φορά και μερικά χελιδόνια. Ίσως η παράξενη μέρα κράτησε τον κόσμο έξω από τον λόφο. Επίσης προφανώς -και ευτυχώς- δεν είναι μια από τις ώρες εκείνες που οι ενοχλητικοί σκύλο-ιδιοκτήτες εκτελούν τα καθημερινά τους καθήκοντα.
[Υπάρχει στη γειτονία ένας απαίσιος σκύλος με μια ακόμα χειρότερη ιδιοκτήτρια, είναι πάντα πολύ δυσάρεστη η συνάντηση μαζί τους.]
Είναι ακόμα Απρίλης όμως η πρωτοφανής άνοδος της θερμοκρασίας κάνει τον λόφο, που η χαμηλή του βλάστηση έχει ξεραθεί, να μοιάζει με αυτό που θα έπρεπε να είναι στη μέση του καλοκαιριού. Επιπλέον, η πολιτική των τελευταίων ετών για το αστικό πράσινο -αυτό το κατακρεούργημα των δέντρων και οι ισοπεδωτικές αποψιλώσεις- έχει αλλάξει εμφανώς τον χαρακτήρα του λόφου, απογυμνώνοντας τον.
Εδώ ήταν ο αρχαίος δήμος Κοίλης, υπάρχουν και σχετικές σημάνσεις, όμως εκτός από κάποια σκαλοπατάκια και μερικά ακόμα λαξεύματα στον βράχο, δεν έχει μείνει τίποτα άλλο να μαρτυρεί εμφανώς την αρχαιολογική σπουδαιότητα της περιοχής. Για το αγύμναστο μάτι αυτός ο λόφος, από αυτό το σημείο θέασης, θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε άλλος άσημος λόφος μιας οποιασδήποτε περιφερειακής μεσογειακής πόλης, γνωστός ίσως περισσότερο για τη λειτουργία του ως υπαίθριο ουρητήριο οδηγών ταξί πάρα για οτιδήποτε άλλο.
Ξεκινώ αυτή την απεύθυνση από εδώ, γιατί θέλω να προσεγγίσω την Ακρόπολη από αυτή την θέση όπως μάλλον θα έκανε κάποιος που θα καταδίωκε κάποιον: θέτοντας τη βάση του κοντά στον καταδιωκόμενο αλλά σε μια απόσταση ασφαλείας, πλησιάζοντάς τον αλλά αποφεύγοντας στην αρχή την χωρική συνύπαρξη ή τη συνάντηση μαζί του.
Επιπλέον, αυτή η επιλογή είναι καθησυχαστική γιατί εδώ ο τόπος μοιάζει ακόμα να είναι αυτό που είναι.
Και ας μην είναι.

Διασχίζοντας τον λόφο από την νοτιοδυτική πλευρά με κατεύθυνση την βόρεια είσοδό του, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Εδώ ο Παρθενώνας είναι ορατός στο βάθος ήδη από το ξεκίνημα της διαδρομής, λίγο σαν να αιωρείται, απομονωμένος από την υπόλοιπη Ακρόπολη που κρύβεται τελείως από την βλάστηση. Φτάνοντας πια στην Πνύκα, η αρχική φάση αυτής της ιδιότυπης παραφύλαξης τερματίζεται οριστικά. Από εδώ, ο βράχος της Ακρόπολης -ευδιάκριτος, σαφής και με όρια αυστηρά- μας αποκαλύπτεται στην ολότητα της σωματικότητάς του· ευρισκόμενος την ίδια στιγμή στο κέντρο όσο και στο κατακόρυφο άκρο της, «υψώνει τον όγκο του πάνω στην πόλη, σαν ένα μεγάλο ακίνητο κύμα»3.
Αλλά ας μην του επιτρέψουμε να μας ξεγελάσει· όπως συμβαίνει και με κάθε άλλο «σπουδαίο» αντικείμενο, η σωματικότητα της Ακρόπολης δεν εξαντλείται σε αυτά τα ορατά όρια του βράχου αλλά επεκτείνεται εξίσου στις λογής εικονικές, προφορικές, κειμενικές και υπερκειμενικές της υποστάσεις: στα κακοσχεδιασμένα σουβενίρ των τουριστικών καταστημάτων, σε καπέλα, μπλουζάκια και καρτ ποστάλ, σε αναμνηστικές φωτογραφίες, αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, σε εξώφυλλα περιοδικών, στις ταμπέλες των ταβερνών, στις σχολικές αίθουσες, στις διαλέξεις των ακαδημαϊκών, στα σχέδια των σπουδαστών τέχνης, στα αρχιτεκτονικά βιβλία, στα λογότυπα της Ουνέσκο και ενός γραφείου τελετών στη Μελβούρνη, σε μανικετόκουμπα και τοστιέρες, στους παρθενώνες του Νάσβιλ και του Ρέγκενσμπουργκ, στις κάθε λογής ρέπλικες, σε κάθε κολόνα κρατικού κτιρίου, μουσείου και τράπεζας του νεοκλασικισμού, στη Μακρόνησο και στα τατουάζ των νεοναζί.
Πολύ περισσότερο από έναν τόπο, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα δίκτυο προσομοιώσεων, αναπαραστάσεων και αναπαραγωγών· ένα τερατώδες σύμπλεγμα συμβόλων, αφηγήσεων και ιεραρχήσεων, επιθυμιών, φαντασιώσεων και κάθε λογής επενδύσεων· οικονομικοπολιτικών, πολιτιστικών, αισθητικών, συναισθηματικών κα.
Αν επιστρέψουμε το βλέμμα μας στον βράχο, τώρα είναι καθαρό πως δεν πρόκειται παρά για μια διεπιφάνεια, προσεκτικά σχεδιασμένη να παρέχει εύκολη περιήγηση και αισθητική ικανοποίηση στον χρήστη καλύπτοντας και αποκρύπτοντας αυτή την οργιώδη ανταλλαγή σημείων του τερατώδους στην πολυπλοκότητά του σώματος μέσω ενός ευχάριστου, μάλλον εικονικού παρά φυσικού περιβάλλοντος.
Σκεφτείτε για παράδειγμα την διεπιφάνεια κάποιου ψηφιακού παιχνιδιού, ένα σύνολο από χρωματιστά κουμπάκια και σχεδιάκια που ακουμπούν σε ένα ευχάριστο φόντο, φτιαγμένα να παρέχουν απλότητα στην περιήγηση, καλύπτοντας αυτή την «απάνθρωπη» πολυπλοκότητα από κώδικες, μηδέν και ένα και όλα αυτά που δεν θέλουμε ούτε να γνωρίζουμε, που συντελείται από κάτω.
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά ακόμα, πως ίσως τα πάντα είναι διεπιφάνειες και τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται ότι είναι, ούτε η νότια πλευρά του Φιλοπάππου, ούτε το σπίτι μου, και ούτε και το δικό σας. Τίποτα δεν είναι αυτό που είναι. Όμως εδώ, στην Ακρόπολη, αυτό είναι ευδιάκριτο, πρόκειται για μια διεπιφάνεια που σχεδιάστηκε με προσοχή και κόπο και ακόμη μέχρι σήμερα συνεχίζει να σχεδιάζεται καθημερινά. Μια επιχειρησιακή κατασκευή ενός λευκού και καθαρού (τόσο κυριολεκτικά όσο συμβολικά και ιδεολογικά) αριστουργήματος με ωραία αρχαιοελληνικά ερείπια, αρχαιοελληνικά δεντράκια, και λιγα μοντέρνα αρχαιοελληνικά δρομάκια.
Κανένας χώρος για τους αιώνες της ιστορίας που ακολούθησαν, κανένας χώρος για φράγκικους πύργους και τζαμιά, ούτε ακόμα -πράγμα κάπως παράξενο για μια τόσο βαθιά συντηρητική και θεοσεβούμενη κοινωνία- για την Παναγία την Αθηνιώτισσα. Για «το ομορφότερο τζαμί του κόσμου» δεν προκαλεί έκπληξη -ενώ θα έπρεπε κύριε Πρωθυπουργέ, γιατί είναι σκανδαλώδες- ότι δεν έχει συμπεριληφθεί ούτε στις μακέτες που βρίσκονται στο ισόγειο του Μουσείου της Ακρόπολης και παρουσιάζουν τη μορφή που είχε ο λόφος της Ακρόπολης ανά τους αιώνες.
Ο σχολαστικός σχεδιασμός της διεπιφάνειας της Ακρόπολης είναι ακόμα πιο σύνθετος από αυτό. Συμπεριλαμβάνει αυστηρές οδηγίες σχετικά με το τι επιτρέπεται να φέρουν μαζί τους και πως μπορούν να συμπεριφέρονται οι επισκέπτες (για δοκιμάστε για παράδειγμα να περάσετε τον έλεγχο της εισόδου κρατώντας ένα μπαλόνι), την διατήρηση μιας επίσης αυστηρής χρωματικής παλέτας (παρατηρήστε ότι τίποτα στον λόφο δεν φέρει έντονα χρώματα), τον προσεγμένο νυχτερινό φωτισμό της και άλλα πολλά.
Και όπως τα όρια του σώματος της Ακρόπολης, ούτε και αυτός ο σχεδιασμός της διεπιφάνειάς της εξαντλείται στα όρια του λόφου. Αλλά ορίζει επίσης την γύρω περιοχή, το κέντρο της πόλης και ολόκληρη την Αθήνα. Τίποτα δεν πρέπει να υπερβαίνει σε ύψος την Ακρόπολη, τίποτα δεν επιτρέπεται να την κρύβει. Οφείλουμε πάντοτε να διατηρούμε τον Παρθενώνα στο πρώτο πλάνο.
Ξανά, τόσο κυριολεκτικά όσο συμβολικά και ιδεολογικά.
«Στο πρώτο πλάνο ο Παρθενός ο δηλητηριασμένος με ψυχαρική μελάνη ο ψεύτικος, ο νεκρός»4, από το υψηλό του βάθρο -ειρωνικά- υπαγορεύει το μέτρο, απαγορεύοντας κάθε υπέρβαση που του εναντιώνεται, απαιτώντας όλη την προσοχή, μονοπωλώντας το ενδιαφέρον και απορροφώντας όλα τα κονδύλια.
Και εμείς από κάτω, ανέμπνευστοι θεματοφύλακες του, ξεναγοί και γκαρσόνια και airbnb.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος της καταδίωξής μας.
Πρέπει να καταδιώξουμε την Ακρόπολη για να καταφέρουμε να της αφαιρέσουμε αυτή την προτεραιότητα. Να μπορέσουμε να μας φανταστούμε απέναντι της ή στο κατόπι της, με την ανάσα μας στον σβέρκο της και όχι, αποχαυνωμένους, από κάτω της.
Πρέπει να καταδιώξουμε την Ακρόπολη, να την κυνηγήσουμε, να την παραφυλάξουμε και να τη στριμώξουμε για να μας αποκαλυφθεί και όχι να την ατενίσουμε ή να σκεφτούμε νηφάλια για αυτή. Μόνο έτσι θα κατορθώσουμε να την δούμε και να την δείξουμε όπως είναι στ’ αλήθεια: ένα κουφάρι μιας γιγάντιας φάλαινας, δύσοσμο και ασάλευτο, αφημένο να σαπίζει στις πλάτες μας.

Και τώρα αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, επιτρέψτε μου να σας προτείνω τον τρόπο να το ξεφορτωθούμε.
Καταρχήν θα πρέπει να γκρεμίσουμε τους ναούς: Προπύλαια, Ναοί της Νίκης, Ερέχθεια, Παρθενώνες, όλα· να μη μείνει κολυμπηθρόξυλο [το ξέρω κύριε Πρωθυπουργέ, και εγώ πονάω αλλά δεν γίνεται αλλιώς]. Μαζί τους και όλα τα άλλα κτίσματα, το θέατρο του Διονύσου, το Ηρώδειο και ό,τι άλλο αρχαίο υπάρχει στον λόφο. Μέχρι το τελευταίο λιθαράκι. Ο καλύτερος τρόπος για αυτό είναι να δημιουργήσουμε μια διαδοχική σειρά ελεγχόμενων εκρήξεων και να ανατινάξουμε κάθε μνημείο ξεχωριστά.
Η κατεδάφιση θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέσα σε μερικές ώρες, ως μια δράση που φυσικά θα έχει προηγουμένως επικοινωνηθεί εκτενώς και θα πραγματοποιηθεί με κοινό, ζωντανή τηλεοπτική αναμετάδοση, λάιβ στρίμινγκ κτλ.
Η πρώτη και σπουδαιότερη από μια σειρά χειραφετικών δράσεων που θα ακολουθήσουν.
Φανταστείτε τι έχει να γίνει!
Θα πρέπει βέβαια να διαχειριστούμε πειστικά τις αντιδράσεις και να φροντίσουμε ώστε να μη μας εμποδίσουν να ολοκληρώσουμε την αποστολή μας.
Εδώ έχει τεράστια σημασία ο ρυθμός· θα πρέπει να σχεδιάσουμε με πολλή φροντίδα την ένταση και την έκταση των επιμέρους εκρήξεων, τη σειρά διαδοχής τους, τις παύσεις κτλ. Σε κάθε περίπτωση τελευταίος θα πρέπει να ανατιναχθεί ο Παρθενώνας, το alpha male του βράχου. Το «κεφάλι».
Αυτό θα μας εξασφαλίσει την δραματική κορύφωση που θα αναλογούσε σε ένα τέτοιο συμβάν.
Έχουμε πάρα πολλές παραμέτρους ακόμα να σκεφτούμε· από την επιλογή της ημέρας και της ώρας, τα άτομα και τις ομάδες που θα εμπλακούν, τη συμμετοχή του κοινού, μέχρι την ασφάλεια και πολλά άλλα.
Θα πρέπει να φροντίσουμε η δράση να οργανωθεί με απόλυτη προσοχή και επιμέλεια.
Το κλίμα να είναι εορταστικό αλλά μετρημένο, χωρίς πολλές παράπλευρες δραστηριότητες και πλαισιώσεις που θα αφαιρούσαν από την ένταση του κεντρικού γεγονότος.
Μια ιδέα για το κλείσιμο της δράσης είναι τα θρύψαλα των θρυμματισμένων μνημείων να σκουπιστούν, να μαζευτούν και να σταλούν δωρεά στο Βρετανικό Μουσείο.
Σε κάθε περίπτωση, αμέσως μόλις εγκριθεί αυτή η πρόταση, μας περιμένει πολλή δουλειά!
Δεν είστε ενθουσιασμένος;
Το επόμενο βήμα, -αφού προηγουμένως απομακρυνθούν τα εκδοτήρια, οι σημάνσεις, και ό,τι άλλο αρχαιολογικοτουριστικό έχει προστεθεί στον βράχο- είναι η διάνοιξη μιας βαθιάς λεκάνης από την, απαλλαγμένη πια από κτίσματα, κορυφή και η καθίζηση του εσωτερικού για την δημιουργία μιας λίμνης. Μετά το γέμισμα με νερό και ψάρια, η δημιουργία μιας ομαλής όχθης περιμετρικά της λεκάνης και η διαμόρφωση των ακτών της. Τίποτα το σπουδαίο, κάτι απλό να είναι (δεν έχουμε και Πικιώνηδες πια): φύτευση πρασίνου (μπόλικου και ακουτσούρευτου παρακαλώ), διαμόρφωση σημείων ανάπαυλας και τέλος. Σίγουρα όχι γκαζόν και αυτές τις βλακείες που κάνετε τελευταία στα πάρκα όμως.
Απλά, κύριε Πρωθυπουργέ, απλά να είναι και με πολύ πράσινο.
Το μουσείο της Ακρόπολης τώρα· αυτό είναι πιο εύκολο νομίζω.
Θα δωρίσουμε όλα τα αρχαία που φιλοξενεί σε κάποιο κράτος που δεν χωνεύουμε. Μπορούμε να διοργανώσουμε σχετικό δημοψήφισμα.
Το άδειο μουσείο μπορώ να το πάρω εγώ, αν θέλετε, για εργαστήριο.
Τελευταία φτιάχνω όλο κάτι ογκυρά έργα -ειλικρινά έτσι μου βγαίνει, δεν το κάνω επίτηδες!- και δεν έχω λεφτά για να νοικιάσω εργαστήριο που να τα χωράει. Τα περισσότερα τα πετάω, άλλα τα ανακυκλώνω και με άλλα έχω γεμίσει το μικρό μπαλκόνι στο μικρό σπίτι μου.
Αν όμως δεν συμφωνείτε, θα του βρούμε άλλη χρήση.
Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, κατανοώ ότι η πρότασή μου ίσως εκ πρώτης σας αιφνιδιάζει όμως σας ζητώ να την σκεφτείτε διεξοδικά. Πρέπει να σταματήστε να συναινείτε σε αυτό το έγκλημα-με-λόφο που έχουμε
την τεράστια ατυχία να φιλοξενούμε στο κέντρο της πόλης μας, και να κάνετε χρήση της εξουσίας σας για να το τερματίσετε.
Θα πρέπει να οπλιστούμε με θάρρος και αποφασιστικότητα -και εγώ δεν ξέρω πως θα τα καταφέρουμε!- αν θέλουμε επιτέλους να απελευθερωθούμε από αυτό το ασήκωτο φορτίο. Αν θέλουμε η ιστορία να μας καταγράψει ως εκείνους τους γενναίους βέβηλους που τερμάτισαν επιτέλους μια καταπίεση αιώνων.
Θα μπορούσαμε -αυτό θέλει πολλή σκέψη αλλά το «πετάω» και το βλέπουμε- πριν την καταστροφή της, να δημιουργήσουμε τέλεια αντίγραφα της Ακρόπολης στον Λυκαβηττό, στον Στρέφη, τον Αρδηττό, τα Τουρκοβούνια και όλους τους άλλους λόφους της πόλης.
Να την μοιράσουμε δηλαδή και μετά να σπάσουμε το καλούπι.
Α και κάτι ακόμα! Παραθέτω και σχετικά σχέδια. Πρέπει -και αυτό είναι πολύ πιο άμεσα υλοποιήσιμο- να κάνουμε το τείχος του Εβρου, glory wall. Σκεφτείτε το· θα το καταστήσουμε από τείχος ντροπής σε τείχος απόλαυσης, τόσο εύκολα και τόσο οικονομικά, μόλις μέσω της διάτρησής του. Με κάθε είδους glory hole σε όλο το μήκος του. Θα πρέπει να συμβουλευτούμε ειδικούς και να επιστρατεύσουμε επίσης όλη τη φαντασία μας. Και φυσικά, ανά τακτές αποστάσεις, να έχει κανονικές, μεγάλες τρύπες για να χωράνε να περάσουν οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη. Και να κλείσουμε τις δομές και τα στρατόπεδα.
Και να τα κάνουμε εργαστήρια.

Με τιμή,
Πάνος Σκλαβενίτης
Αθήνα, 24 Απριλίου 2024

Μέσα οι ξένοι!



1. Κώστας Μόντης, Από τις Στιγμές (1970-5).
Πηγή: Λιάνα Γιαννακοπούλου, Ο Παρθενώνας στην ποίηση, 2009
2. Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Αρχαιολόγος, 1904
3. Virginia Jacob’s Room, Penguin, London, 1965, σ. 140-141.
Πηγή: ...Έγραψαν για την Ακρόπολη 1850-1950, ¨Ενωση Φίλων της Ακροπόλεως, Αθήνα 2009
4. Νικόλας Κάλας, Ακρόπολή (1933).
Πηγή: Λιάνα Γιαννακοπούλου, Ο Παρθενώνας στην ποίηση, 2009

< >